Bọ chôn thây: Loài động vật sẵn sàng ăn thịt cả con đẻ của mình

Ăn thịt đồng loại trong thế giới động vật không phải là hành vi quá hiếm gặp. Ví dụ như bọ ngựa cái sẽ cắn đứt đầu bạn tình của mình, và ăn ngấu nghiến ngay sau khi giao phối.

Điều tương tự cũng xảy ra với loài nhện góa phụ đen. Chúng có cái tên như vậy, vì nhện góa phụ cũng ăn thịt bạn tình của mình. Ngay sau khi trở thành một người vợ, chúng sẽ tự biến mình thành một góa phụ.

Một số loài động vật khác bị bắt gặp khi đang ăn thịt chính anh chị em của mình. Chẳng hạn như loài cóc tía, những con nòng nọc trưởng thành sớm hơn có thể ăn những người em còn nhỏ hơn của mình.

Ở loài cá mập, cuộc huynh đệ tương tàn thậm chí còn xảy ra sớm hơn thế, ngay ở trong bụng mẹ. Những phôi thai khỏe mạnh hơn đã ăn thịt phôi thai yếu hơn, để chúng được sinh ra với lợi thế sinh tồn cao nhất.

Các nhà khoa học gọi hành vi ăn thịt đồng loại của động vật là "cannibalism", và họ thống kê được trong tự nhiên có tới hơn 1.500 loài có hành vi dã man đó. Nhưng ở một loài côn trùng được gọi là bọ chôn thây, hành vi ăn thịt đồng loại của chúng còn được đẩy lên một đỉnh điểm tàn nhẫn mới.

Các nhà khoa học gọi nó là "filial cannibalism", với "filial" nghĩa là con cái. Đúng vậy, những con bọ này sẵn sàng ăn thịt cả con non do chính mình đẻ ra. Nhưng điều gì đã khiến chúng trở nên tàn nhẫn đến vậy?

Cuộc chiến tranh giành xác chết

Bọ chôn thây có danh pháp khoa học là Nicrophorus americanus, chúng là một thành viên trong họ Silphidae, những loài côn trùng nhỏ ăn xác thối. Nhưng những con bọ này đã có được tên gọi phổ thông hơn của mình, bọ chôn thây, thông qua hành vi chôn xác động vật của chúng.

Những con bọ có kích thước nhỏ bé, chỉ khoảng 1-3,5 cm, thường khoác lên mình một bộ giáp cứng bóng loáng, đen kịt, điểm xuyết những mảng loang lổ màu cam hoặc đỏ như máu khô.

Râu của chúng cong queo như những chiếc ăng-ten chết chóc, nhưng nhạy bén đến mức có thể ngửi thấy mùi tử khí từ cách xa hàng trăm mét, gấp hàng ngàn lần kích thước cơ thể của chúng. Để so sánh, bạn có thể tưởng tượng một người cao 1m7 có thể ngửi thấy mùi xác chết trong vòng bán kính 17 km, tính từ vị trí của mình.

Đối với bọ chôn thây, cái chết của loài sinh vật này sẽ mở ra sự sống cho giống loài của chúng. Và cuộc chiến sinh tồn sẽ bắt đầu diễn ra, ngay sau khi một con bọ phát hiện ra mùi tử khí của một sinh vật khác, thường là của chuột, chim hoặc thậm chí là thỏ.

Nó sẽ bò hết tốc lực tới đó, như tham gia vào một cuộc đua marahon. Bởi trên đường đi, những con bọ này sẽ gặp phải những con bọ khác cùng ngửi thấy mùi của xác chết.

Nhưng bọ chôn thây là một loài ích kỷ, chúng không muốn chia sẻ thức ăn với đồng loại, ngoại trừ bạn tình của mình. Vì vậy, nếu một con bọ chôn thây cái gặp một con bọ chôn thây cái khác cùng đi tới xác chết, chúng sẽ đánh nhau với con bọ này cho đến khi một trong hai con chết hoặc chịu thua bỏ đi.

Điều tương tự cũng xảy ra với bọ chôn thây đực. Để khi đến được xác chết, sẽ chỉ còn một cặp bọ chôn thây to lớn, khỏe mạnh với gen tốt nhất còn tồn tại. Nhưng đó mới chỉ là bước chọn lọc tự nhiên đầu tiên, của loài côn trùng hiếu chiến và cực kỳ tàn nhẫn này.

Những kẻ đào mộ trong thế giới tự nhiên

Khi một cặp bọ chôn thây đực và cái tiếp cận được xác chết, chúng không lao vào ăn ngay như các loài ăn xác thối khác. Thay vào đó, bọ chôn thây sẽ thực hiện một "nghi lễ" trang trọng cho con động vật xấu số: Chúng chôn cất nó.

Đầu tiên, những con bọ này sẽ đào một cái hố lớn ngay dưới xác chết mà chúng tìm thấy. Bất chấp kích thước nhỏ bé, một cặp bọ chôn thây nặng vỏn vẹn 1 gram có thể đào một cái hố lớn để chôn nguyên một con thỏ nặng 2 kg chỉ trong vòng 8 tiếng đồng hồ.

An táng cho một sinh vật với kích thước lớn gấp 2.000 lần, tưởng tượng bạn, một người nặng 60 kg phải đào một cái hố để chôn một con cá voi xanh khổng lồ nặng tới 120 tấn, hoặc 30 con voi Châu Á mỗi con nặng 4 tấn cùng một lúc.

Và bạn phải làm điều đó trong vòng 8 tiếng.

Sau khi con vật xấu số đã tụt xuống hố, những con bọ chôn thây sẽ vặt hết lông của chúng. Những chiếc lông này được tận dụng để lót xung quanh hầm chôn mà nó đã tạo ra. Sau đó, những con bọ sẽ nhổ nước bọt lên khắp xác chết. Trong nước bọt của chúng có chứa những chất kháng sinh và kháng nấm, để làm chậm quá trình phân hủy của thi thể.

Công việc cuối cùng là lấp đất để giấu cái xác của con vật.

Thoạt nghe, những con bọ chôn thây này có vẻ đang làm một công việc từ thiện, an táng cho những con vật xấu số trong hệ sinh thái. Nhưng đừng lầm tưởng đó là biểu hiện của tình thương.

Trên thực tế, chúng chỉ chôn giấu cái xác để những loài động vật ăn xác thối cạnh tranh khác như ruồi, kiến và bọ cánh cứng không phát hiện ra nó. Bọ chôn thây sau đó có thể giữ cái xác, để làm thức ăn cho riêng mình.

Ăn thịt chính con đẻ của mình

Bây giờ, khi một cặp bọ chôn thây cái và đực đã chôn xong bữa ăn của mình, chúng mới bắt đầu giao phối. Con bọ cái sau đó đẻ trứng ngay trong hầm mộ, giúp những ấu trùng bọ nở ra sau vài ngày ngay lập tức có được bữa ăn đầu tiên cạnh mình.

Bình thường, những ấu trùng bọ chôn thây có thể ăn trực tiếp xác thối ngay từ khi sinh ra. Nhưng những con bọ chôn thây mẹ vẫn có thể nhá thịt thối cho chúng, bằng cách ăn xác con vật, tiêu hóa và rồi nôn ra hỗn hợp thức ăn lỏng mà những con ấu trùng con có thể ăn.

Cả bọ chôn thây đực và cái đều tham gia vào quá trình chăm sóc con non. Đây là một điều hiếm xảy ra. Bởi hành vi chăm sóc con vốn chỉ xuất hiện ở các loài côn trùng xã hội, sống theo đàn như kiến hoặc ong.

Bọ chôn thây thì không thích sống theo đàn, thậm chí chúng còn chiến đấu để loại trừ lẫn nhau. Bởi vậy khi những con bọ này chăm sóc con cái, chính các nhà khoa học cũng phải bất ngờ với hành vi của chúng.

Thế nhưng, điều khiến họ còn bất ngờ hơn, là những con bọ chôn thây không ở bên con cái của mình chỉ để chăm sóc. Chúng coi mỗi đợt sinh sản là một việc làm đầy tính toán và lạnh lùng đến tàn nhẫn. Bởi chính những con bọ này có thể ăn thịt con non mới sinh của mình.

Điều này xảy ra khi một con bọ cái đẻ quá nhiều trứng, trong khi xác chết mà nó tìm được lại quá nhỏ. Sẽ không có vấn đề gì nếu một con bọ chôn thây tìm thấy được một con thỏ chết và đẻ 30 quả trứng lên đó. Mỗi con bọ non sau khi đẻ ra đều có đủ thức ăn.

Nhưng 30 quả trứng sẽ trở thành một thảm họa nếu con bọ chỉ tìm thấy được xác của một con chuột. Bởi nếu trong giai đoạn đầu đời, những con bọ non không tìm được đủ thức ăn cho mình sẽ chết. Chúng cũng làm giảm sức khỏe của những anh em cùng lứa còn sống, vì nhiều miệng ăn đồng nghĩa với lượng thức ăn sẽ giảm đi.

Những con bọ mẹ khi ấy phải làm điều gì đó. Và trong khi chúng vừa chuyển dạ nên không thể đi kiếm thêm thức ăn, tiến hóa đã cho chúng một gợi ý hai trong một: Hãy ăn một số lượng con non của mình.

Đây chính là lúc cảnh tượng tàn nhẫn xảy ra. Với hàm răng sắc nhọn, bọ chôn thây mẹ sẽ tự mình nghiền nát những quả trứng nở muộn, hoặc những con ấu trùng mà nó thấy là yếu ớt, tái chế chúng thành nguồn dinh dưỡng của chính mình, và để dành thức ăn cho những đứa con khỏe mạnh hơn.

Những quả trứng vô tội, hoặc những ấu trùng yếu đuối vừa chào đời đã bị chính mẹ chúng kết liễu, không có cơ hội vùng vẫy hay chống cự. Nó đặt ra một câu hỏi: Liệu đó có là sự hy sinh cao cả của bọ chôn thây, hay chỉ là một cuộc tàn sát lạnh lùng, nơi tình mẫu tử phải nhường chỗ cho bản năng sống sót ích kỷ của tạo hóa?

Vai trò đối với hệ sinh thái

Nếu nhìn từ góc độ của loài người, hành vi ăn thịt con đẻ của bọ chôn thây có thể khiến chúng ta phải rùng mình, nhưng nó lại là minh chứng cho sự thích nghi tuyệt vời của loài này với môi trường sống.

Trong tự nhiên, tài nguyên không phải lúc nào cũng dồi dào, và bọ chôn thây phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các loài khác như ruồi, kiến, hoặc thậm chí những con bọ chôn thây khác. Việc kiểm soát số lượng con non là một cách để đảm bảo rằng ít nhất một phần trong số chúng sẽ sống sót và trưởng thành, thay vì tất cả đều chết đói.

Ngoài ra, bọ chôn thây còn đóng vai trò như "người dọn dẹp" của tự nhiên. Bằng cách chôn và tiêu thụ xác chết, chúng giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh tật và duy trì sự cân bằng trong hệ sinh thái. Nếu không có chúng, xác động vật có thể trở thành ổ vi khuẩn, gây hại cho các loài khác, bao gồm cả con người.

Dù không phải là loài côn trùng được yêu thích trong văn hóa đại chúng như bướm hay ong, bọ chôn thây vẫn thu hút sự chú ý của các nhà khoa học và những người yêu thiên nhiên. Trong nghiên cứu sinh học, bọ chôn thây là một đối tượng lý tưởng để tìm hiểu về hành vi sinh sản, sự cạnh tranh tài nguyên, và các chiến lược tiến hóa.

Một số loài bọ chôn thây, như Nicrophorus vespilloides , đã trở thành tâm điểm của các thí nghiệm khoa học nhằm khám phá cách chúng đưa ra "quyết định" về việc ăn thịt con cái. Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng bọ mẹ có khả năng đánh giá số lượng thức ăn còn lại và điều chỉnh số lượng con non dựa trên đó – một dạng "trí thông minh" đơn giản nhưng hiệu quả.

Tóm lại, bọ chôn thây là một minh chứng sống động cho sự đa dạng và phức tạp của thế giới tự nhiên. Dù hành vi ăn thịt con đẻ của chúng có thể khiến chúng ta kinh ngạc hoặc khó chấp nhận, nó lại là một phần không thể tách rời trong chiến lược sinh tồn của loài này.

Từ việc chôn xác để nuôi dưỡng con cái đến việc hy sinh một số con non để cứu những con khác, bọ chôn thây cho thấy rằng trong tự nhiên, không có gì là lãng phí, và mọi hành động đều hướng tới mục tiêu duy nhất: sự sống sót của giống loài.

Khi nhìn vào bọ chôn thây, chúng ta không chỉ thấy một loài côn trùng kỳ lạ, mà còn thấy một câu chuyện về sự thích nghi, hy sinh, và sự cân bằng tinh tế của tự nhiên. Có lẽ, thay vì phán xét, chúng ta nên trân trọng những bài học mà loài vật nhỏ bé này mang lại – rằng ngay cả trong những hành vi tàn nhẫn nhất, vẫn có một logic sâu sắc của sự sống.