"Bộ tứ siêu đẳng" của giới công nghệ Trung Quốc khiến Silicon Valley đứng ngồi không yên – Họ là ai?

Bốn nhân vật chủ chốt gồm Lương Văn Phong (Liang Wenfeng), người sáng lập startup AI DeepSeek tại Hàng Châu, Vương Hưng Hưng (Wang Xingxing), Trương Nhất Minh (Zhang Yiming) và Vương Đào (Wang Tao), những nhà sáng lập của Unitree Robotics, ByteDance và DJI, đang được ca ngợi vì vai trò của họ trong việc đưa Trung Quốc trở thành một cường quốc công nghệ.

Lương Văn Phong và Vương Hưng Hưng là hai trong số những doanh nhân được mời tham gia hội nghị do Chủ tịch Tập Cận Bình chủ trì vào tháng trước. Vương, người trẻ nhất tại sự kiện khi mới 35 tuổi, nhấn mạnh rằng đội ngũ phát triển robot hình người của Unitree là "sinh ra và lớn lên tại Trung Quốc". Đáp lại, ông Tập khẳng định rằng sự đổi mới của đất nước phụ thuộc vào đóng góp của thế hệ trẻ.

Thành công của họ không chỉ thể hiện ở tầm vóc doanh nghiệp mà còn ở câu chuyện khởi nghiệp đầy cảm hứng. DJI, công ty sản xuất drone hàng đầu thế giới, từng chỉ là một dự án trong ký túc xá đại học của Vương Đào. Trong khi đó, ByteDance – công ty sở hữu TikTok, ứng dụng hàng đầu thế giới – đã bắt đầu từ một căn hộ nhỏ tại Bắc Kinh vào năm 2012.

Thành công nhờ môi trường cạnh tranh khắc nghiệt

Vương Hưng Hưng thành lập Unitree vào năm 2016 nhưng gặp nhiều khó khăn khi gọi vốn ban đầu. Cơ cấu sở hữu của Unitree rất phân mảnh, với Vương nắm giữ 33% cổ phần.

Theo Guo Bai, trợ lý giáo sư về chiến lược và khởi nghiệp tại Trường Kinh doanh Quốc tế Châu Âu (CEIBS), những doanh nhân thuộc thế hệ mới này thành công toàn cầu là nhờ trước hết họ chinh phục thị trường nội địa khắc nghiệt. Trung Quốc là một trong những thị trường khốc liệt nhất thế giới, và khả năng thích nghi với môi trường đầy cạnh tranh giúp họ tạo ra lợi thế khi vươn ra toàn cầu.

Travis Kalanick, nhà sáng lập Uber, từng nhận xét rằng các công ty Trung Quốc ban đầu tập trung vào mô phỏng, nhưng tốc độ "sao chép" nhanh đến mức họ dần hết thứ để bắt chước, buộc phải chuyển sang sáng tạo. Điều này đã giúp họ có lợi thế vượt mặt một số công ty công nghệ Mỹ.

Giữa lúc căng thẳng công nghệ giữa Trung Quốc và Mỹ gia tăng, "Tứ đại thiên vương" đang chứng minh rằng họ không chỉ là những người đi sau mà còn là những nhà sáng tạo thực thụ. TikTok trở thành tâm điểm của các tranh cãi, trong khi AI được cả Bắc Kinh và Washington coi là lĩnh vực chiến lược để củng cố sức mạnh công nghệ.

Brock Silvers, giám đốc đầu tư tại Kaiyuan Capital ở Hong Kong, cho rằng dù các doanh nhân công nghệ Trung Quốc đang làm mọi thứ để thúc đẩy tham vọng toàn cầu của Bắc Kinh, nhưng sự phát triển của họ vẫn chịu tác động lớn từ tình hình địa chính trị.

Mặc dù vậy, những bước tiến của họ đã biến họ thành biểu tượng trong mắt công chúng Trung Quốc. Lương Văn Phong được ca ngợi như một "người hùng" khi DeepSeek chứng minh rằng Trung Quốc vẫn có thể tạo ra sản phẩm AI tiên tiến dù bị Mỹ hạn chế công nghệ. Trong khi đó, robot của Unitree xuất hiện trên chương trình Gala Tết Nguyên đán, trình diễn những điệu nhảy gây sốt với hơn một tỷ khán giả, chứng tỏ Trung Quốc có thể thách thức Optimus của Elon Musk.

Doanh nhân kín tiếng nhưng đầy tham vọng

Một điểm chung đáng chú ý của bốn nhân vật này là họ đều không được đào tạo ở nước ngoài. Vương Đào tốt nghiệp Đại học Khoa học và Công nghệ Hong Kong, Trương Nhất Minh học tại Đại học Nam Khai ở Thiên Tân, còn Lương Văn Phong xuất thân từ Đại học Chiết Giang. Vương Hưng Hưng, người sáng lập Unitree, từng không thể vào một trường đại học hàng đầu vì điểm tiếng Anh thấp – một điểm yếu hiếm thấy ở các tài năng khoa học của Trung Quốc.

Dù không có nền tảng giáo dục quốc tế, ảnh hưởng từ phương Tây vẫn hiện diện trong công việc của họ. Sản phẩm đầu tiên của Unitree, Laikago, được đặt tên theo chú chó Laika – sinh vật đầu tiên bay vào vũ trụ của chương trình không gian Liên Xô. Vương Hưng Hưng từng thừa nhận ông lấy cảm hứng từ Boston Dynamics, công ty robot của Mỹ. Trương Nhất Minh cũng từng có chuyến thăm Thung lũng Silicon vào năm 2014, nơi ông gặp gỡ các công ty công nghệ lớn như Facebook, Google và Airbnb, đồng thời thử nghiệm xe điện Tesla. Sau chuyến đi, ông viết trong blog cá nhân rằng "kỷ nguyên vàng của công nghệ Trung Quốc đã đến".

Khác với những doanh nhân công nghệ Mỹ như Mark Zuckerberg hay Sam Altman, thế hệ doanh nhân mới của Trung Quốc lại rất kín tiếng. Trương Nhất Minh và Vương Đào đã tránh xa truyền thông trong nhiều năm dù công ty của họ có tầm ảnh hưởng khổng lồ. Lương Văn Phong cũng hiếm khi phát biểu về công việc của DeepSeek, ngay cả khi công nghệ của công ty tạo được tiếng vang lớn.

Bên cạnh đó, họ cũng không phô trương sự giàu có như những tỷ phú bất động sản hay tài chính Trung Quốc. Thay vì xuất hiện trên truyền thông, Trương Nhất Minh dành phần lớn thời gian để nghiên cứu AI và tìm kiếm nhân tài, còn Lương Văn Phong vẫn miệt mài trong phòng thí nghiệm để tìm ra những đột phá mới.

Jeffrey Towson, chuyên gia tư vấn chiến lược số, nhận định rằng nếu có thể tồn tại trong môi trường kinh doanh khốc liệt của Trung Quốc, các doanh nhân này hoàn toàn có thể cạnh tranh trên thị trường quốc tế. "Nếu kinh doanh ở Mỹ giống như bóng đá, thì kinh doanh ở Trung Quốc giống như bóng bầu dục," ông ví von. "Họ đã quen với một cuộc chơi khắc nghiệt hơn."

Anh Việt