Căn phòng bí mật trên quỹ đạo: Sứ mệnh không gian kỳ lạ ít người biết của NASA năm 1973

Ở thời điểm đầu những năm 1970, khi cuộc đua không gian giữa Mỹ và Liên Xô đang tạm lắng sau những kỳ tích của Apollo, giới khoa học Mỹ buộc phải trả lời câu hỏi: sau khi đã đặt chân lên Mặt Trăng, con người sẽ làm gì tiếp theo?

NASA đã lựa chọn một hướng đi đầy tham vọng – thay vì tiếp tục chạy theo những cuộc đổ bộ tốn kém, họ quyết định biến không gian thành nơi sinh sống và làm việc thực sự. Và như một cột mốc lịch sử, vào ngày 14/5/1973, tên lửa Saturn V – vốn từng mang theo các phi hành gia Apollo bay đến Mặt Trăng – đã đưa Skylab, trạm vũ trụ đầu tiên của Hoa Kỳ, lên quỹ đạo Trái Đất.

Một phòng thí nghiệm bay giữa vũ trụ

Skylab là một trạm vũ trụ có cấu trúc tương đối đơn giản so với Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) hiện nay, nhưng ở thời điểm đó, nó là một kỳ tích của kỹ thuật hàng không vũ trụ. Với chiều dài khoảng 25 mét và đường kính gần 7 mét, Skylab được thiết kế như một phòng thí nghiệm không gian bay độc lập, có thể tiếp nhận các phi hành đoàn trong thời gian dài.

Bên trong Skylab là một không gian sống và làm việc gồm ba tầng: nơi nghỉ ngơi, khu vực thí nghiệm và kho chứa vật tư. Ngoài ra, trạm còn được trang bị hệ thống quan sát Mặt Trời có độ phân giải cao – điều chưa từng có trên bất kỳ thiết bị không gian nào trước đó.

Mục tiêu của Skylab là nghiên cứu những ảnh hưởng sinh lý của môi trường không trọng lực lên con người, thực hiện các quan sát khoa học từ vũ trụ, và thử nghiệm khả năng sửa chữa, bảo trì trạm từ xa. Đây là bước đệm quan trọng cho các chương trình không gian dài hạn về sau.

“Biến cố” 63 giây sau khi rời bệ phóng

Tuy nhiên, giấc mơ chinh phục không gian của Skylab đã suýt đổ vỡ chỉ vài giây sau khi bắt đầu. Chỉ 63 giây sau khi rời bệ phóng, một sự cố nghiêm trọng xảy ra: tấm chắn vi thiên thạch của trạm bị bung ra sớm do rung chấn, làm hư hại một tấm pin mặt trời chính và khiến tấm còn lại bị kẹt không thể bung ra.

Hậu quả là Skylab mất gần như toàn bộ khả năng cấp điện và hệ thống làm mát, dẫn đến nhiệt độ trong cabin tăng vọt lên hơn 50 độ C. Toàn bộ hệ thống thiết bị điện tử và thực phẩm dự trữ đối mặt với nguy cơ bị phá hủy trước cả khi có người đến.

NASA rơi vào tình thế "ngàn cân treo sợi tóc". Nhưng với sự nhanh nhạy và quyết đoán, cơ quan này đã quyết định điều chỉnh khẩn cấp kế hoạch phóng phi hành đoàn đầu tiên – Skylab 2. Phi hành đoàn này, bao gồm các phi hành gia Pete Conrad, Joseph Kerwin và Paul Weitz, được giao nhiệm vụ "giải cứu" trạm vũ trụ đang hấp hối.

Sứ mệnh sửa chữa ngoài không gian: kỳ tích chưa từng có

Ngày 25/5/1973, chỉ 11 ngày sau khi Skylab được phóng lên, tàu Apollo mang theo ba phi hành gia đã ghép nối thành công với trạm. Với bộ công cụ được thiết kế cấp tốc, họ đã thực hiện một trong những hoạt động sửa chữa ngoài không gian đầu tiên trong lịch sử.

Các phi hành gia đã triển khai một tấm chắn nắng tạm thời từ khoang thoát hiểm, sau đó tiếp cận khu vực pin mặt trời bị kẹt và dùng các thiết bị cơ học để giải phóng nó. Khi tấm pin bung ra, hệ thống điện của Skylab được khôi phục một phần đáng kể, giúp trạm trở lại trạng thái hoạt động.

Không chỉ là chiến thắng kỹ thuật, đây còn là chiến thắng của sự sáng tạo và tinh thần không bỏ cuộc. Một phòng thí nghiệm khổng lồ tưởng chừng đã trở thành rác vũ trụ, nay lại tiếp tục sứ mệnh khoa học của mình.

Ba phi hành đoàn – 171 ngày lịch sử

Trong vòng chưa đầy một năm, Skylab đã tiếp nhận ba phi hành đoàn, thực hiện tổng cộng 171 ngày làm việc trên quỹ đạo. Những phi hành gia này không chỉ sống trong môi trường không trọng lực, mà còn thực hiện hơn 270 thí nghiệm trong các lĩnh vực sinh học, vật lý, khí tượng và thiên văn học.

Đặc biệt, Skylab đã lần đầu tiên cung cấp hình ảnh chi tiết của các vết đen Mặt Trời, cũng như các cơn bão mặt trời – dữ liệu quý giá giúp hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của thời tiết không gian tới Trái Đất và các sứ mệnh bay sau này.

Các quan sát Trái Đất từ Skylab cũng đem lại những phát hiện đáng kinh ngạc: từ biến động rừng mưa Amazon, băng tan ở Nam Cực cho đến mô hình di chuyển của dòng hải lưu Thái Bình Dương. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử loài người có một cái nhìn liên tục và bao quát như vậy từ trên cao.

Cái kết... rơi xuống Trái Đất

Sau khi hoàn thành sứ mệnh, Skylab tiếp tục bay trên quỹ đạo trong sáu năm mà không có người điều khiển. Dù NASA từng hy vọng sẽ tái sử dụng trạm bằng tàu con thoi, nhưng các thay đổi kỹ thuật và tài chính đã khiến kế hoạch bị huỷ bỏ.

Ngày 11/7/1979, Skylab chính thức tái nhập khí quyển Trái Đất và rơi xuống khu vực miền Tây nước Úc. Dù không gây ra thiệt hại, sự kiện này vẫn khiến dư luận thế giới dậy sóng. Chính phủ Úc thậm chí còn phạt... NASA 400 đô la vì tội xả rác – một câu chuyện bi hài nhưng có thật.

Di sản không phai trong lịch sử vũ trụ

Dù tồn tại trong thời gian ngắn, Skylab đã để lại một di sản khoa học to lớn. Nó chứng minh rằng con người có thể sống và làm việc trong không gian trong thời gian dài, đặt nền móng cho các chương trình như Mir, ISS, và các trạm vũ trụ tương lai.

Skylab cũng cho thấy rõ: ngoài việc là công cụ chinh phục, không gian còn là phòng thí nghiệm lớn nhất – nơi những giới hạn của sinh học, vật lý và kỹ thuật được thử thách theo cách mà Trái Đất không thể làm được.