Ngày này năm xưa: Khi 'John Bull' trở thành đầu máy xe lửa lâu đời nhất còn hoạt động

John Bull được chế tạo tại Anh vào năm 1831 bởi hãng Robert Stephenson and Company, một trong những cái nôi của ngành đường sắt. Ngày 15/9 cùng năm, nó được đưa vào sử dụng tại New Jersey, Hoa Kỳ, để phục vụ cho hệ thống đường sắt đang trên đà phát triển mạnh mẽ.

Việc một đầu máy hơi nước Anh vượt Đại Tây Dương để đặt chân lên đất Mỹ khi đó không chỉ mang ý nghĩa thương mại, mà còn thể hiện sự giao thoa công nghệ giữa hai bên bờ Đại Tây Dương trong giai đoạn cách mạng công nghiệp. Với thiết kế điển hình của thời kỳ sơ khai, John Bull được đánh giá là một trong những đầu máy đặt nền móng cho hệ thống đường sắt hiện đại sau này.

Trong suốt nhiều thập kỷ, John Bull không chỉ là một phương tiện vận chuyển, mà còn là một nhân chứng sống cho những thay đổi mạnh mẽ trong xã hội Hoa Kỳ. Nó từng góp phần đưa hàng hóa, hành khách đi qua các tuyến đường sắt đầu tiên, kết nối những khu vực còn hoang sơ và mở ra cánh cửa phát triển kinh tế.

Đặc biệt, vào thế kỷ 19, khi nước Mỹ đang mở rộng lãnh thổ và bùng nổ công nghiệp, John Bull đã trở thành một trong những biểu tượng của sự dịch chuyển và hiện đại hóa.

Sau thời gian dài phục vụ, John Bull được đưa về bảo quản và trưng bày tại Viện Smithsonian, nơi lưu giữ những giá trị lịch sử lớn nhất của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, điểm đặc biệt khiến nó khác biệt so với nhiều hiện vật cùng thời chính là khả năng vận hành thực tế. Vào ngày 15/9/1981, nhân dịp kỷ niệm 150 năm ngày đưa vào sử dụng, Viện Smithsonian đã quyết định cho John Bull hoạt động trở lại. Sự kiện này đã gây tiếng vang lớn không chỉ tại Mỹ mà còn trên toàn thế giới, bởi hiếm có đầu máy nào từ thế kỷ 19 vẫn có thể chạy được sau ngần ấy năm.

Hình ảnh John Bull nhả khói, bánh xe sắt lăn đều trên đường ray trong lễ kỷ niệm đã trở thành một biểu tượng văn hóa. Nó gợi nhắc đến thời kỳ mà tiếng còi tàu vang lên là dấu hiệu của sự đổi thay, của niềm tin vào công nghệ và tiến bộ. Đối với công chúng Mỹ, sự kiện năm 1981 không chỉ là một buổi trình diễn kỹ thuật, mà còn là một cuộc hành trình trở về ký ức, nơi mà những chuyến tàu hơi nước đầu tiên đã khởi động guồng quay công nghiệp hóa của cả một đất nước.

Ngày nay, John Bull không còn được vận hành thường xuyên mà được giữ gìn cẩn thận trong Bảo tàng Lịch sử Hoa Kỳ thuộc Viện Smithsonian. Tuy nhiên, việc nó từng hoạt động trở lại vào năm 1981 vẫn là một minh chứng cho độ bền bỉ và giá trị lịch sử to lớn. John Bull không chỉ là một chiếc đầu máy xe lửa cổ, mà còn là biểu tượng của sự khởi đầu, của hành trình công nghiệp đã đưa nhân loại bước sang một kỷ nguyên mới.

Sự kiện John Bull trở thành đầu máy lâu đời nhất còn hoạt động cũng đặt ra một thông điệp về việc bảo tồn di sản công nghiệp. Trong thời đại công nghệ số, khi những chuyến tàu cao tốc hiện đại có thể di chuyển với tốc độ hơn 300 km/h, thì việc một đầu máy hơi nước 150 tuổi vẫn có thể vận hành mang lại sự so sánh đầy ý nghĩa.

Nó nhắc nhở chúng ta rằng tiến bộ công nghệ hôm nay được xây dựng trên nền tảng của những cỗ máy thô sơ ngày xưa, và việc bảo tồn những di sản ấy cũng quan trọng không kém so với việc tạo ra các công nghệ mới.

Ở một khía cạnh nào đó, John Bull giống như một "cỗ máy thời gian", đưa con người thế kỷ 20 và 21 quay lại với âm thanh rền vang của bánh sắt, tiếng xì khói đặc trưng và cảm giác rung lắc trên đường ray - những trải nghiệm gắn liền với cả một thời kỳ lịch sử. Đó cũng chính là lý do khiến đầu máy này được người Mỹ, cũng như giới đam mê đường sắt toàn cầu, tôn vinh như một báu vật công nghiệp.

Hơn 190 năm đã trôi qua kể từ ngày đầu tiên John Bull lăn bánh trên đất Mỹ, thế giới đã chứng kiến sự thay đổi chóng mặt của ngành vận tải, từ hơi nước đến điện khí hóa, từ tàu hỏa đến máy bay siêu thanh. Nhưng hình ảnh John Bull vẫn nhắc nhở nhân loại rằng, mọi hành trình hiện đại đều bắt đầu từ những bánh xe thép đơn sơ ngày ấy.

Và ngày 15/9/1981, khi cỗ máy gần 150 tuổi ấy lại một lần nữa nhả khói trên đường ray, lịch sử đã được tái hiện sống động, khiến hàng triệu người không khỏi bồi hồi về một kỷ nguyên đã qua nhưng chưa bao giờ mất đi giá trị.